Kerncijfers

• 589.580 personen hebben een erkenning van hun handicap door de DG HAN
• Onze evaluatoren deden 160.722 evaluaties van de handicap in 2024
• 253.866 personen ontvangen elke maand een tegemoetkoming: 25.740 mensen krijgen enkel een inkomensvervangende tegemoetkoming, 102.576 mensen krijgen enkel een integratietegemoetkoming, 125.550 mensen combineren beide tegemoetkomingen
• 2.78 miljard euro uitbetaald (lopende prijzen)
• Gemiddeld maandelijks bedrag: 934 euro (lopende prijzen)
• 513.449 parkeerkaarten voor personen met een handicap in omloop, waarvan 77.846 uitgereikt in 2024

Behandelde dossiers over tegemoetkomingen

• Trend in het afgesloten IVT-IT per type over de afgelopen 4 jaar (interne bron, op initiatief van de DG HAN)
• Trend in het aantal afgesloten IVT-IT per type over de afgelopen 4 jaar (externe bron, op initiatief van de persoon met een handicap)
• Mediane verwerkingstijd in dagen van IVT-IT
• Mediane verwerkingstijd = het aantal kalenderdagen tussen het indienen van de aanvraag door de burger en onze beslissing

Kwaliteitsvolle dienstverlening is een werkwoord

Om de missie van de DG HAN, nl. het verhogen van de autonomie van personen met een handicap, uit te voeren hanteert ze drie hefbomen: een gelijke toegang tot de rechten, een gelijke toekenning van de rechten en een optimale beleving bij het opnemen van de rechten. Om dit te garanderen heeft de DG HAN eind 2023 een cel ‘Kwaliteitsbeheer’ opgericht die een globaal kwaliteitsbeheersysteem zal invoeren.

De DG HAN heeft zich trouwens tot doel gesteld om de ISO 9001-norm te behalen in 2026. Dat is een internationaal erkende norm voor kwaliteitssystemen. Door een kwaliteitsgerichte aanpak aan te nemen en te streven naar de ISO 9100-norm engageert de DG Personen met een handicap zich om continu haar processen te verbeteren om een optimale dienstverlening te bieden voor burgers.

Wat werd er concreet gedaan in 2024?

In 2024 lag de nadruk op het verifiëren van administratieve beslissingen, het versterken van de opleiding van medewerkers en het definiëren van de doelstellingen van het kwaliteitsbeheersysteem.

De DG HAN bekijkt de dienstverlening vanuit 3 verschillende processen: de administratieve processen, de contacten met de burgers en de multidisciplinaire evaluatie van de handicap.

Administratief proces

Een van de belangrijkste projecten van dit jaar was de lancering van het proces voor de controle van dossiers. In 2024 werd 1 op de 20 dossiers gecontroleerd door kwaliteitsexperts, wat zorgt voor voortdurende verbetering en meer harmonisatie van de praktijken bij de verwerking van administratieve dossiers. We zitten op een gemiddelde van 92,64% van de dossiers die aan de hoogste kwaliteitseisen voldoen.

Contact met burgers

Om het contact met burgers te verbeteren, werkte de DG HAN aan de migratie naar een nieuwe tool voor het beantwoorden van oproepen en contactformulieren . Sinds de migratie naar deze nieuwe tool worden tevredenheidsenquêtes verstuurd na elke oproep en na elk ingestuurd contactformulier.

Tussen juni en december 2024 werden 7267 enquêtes ingevuld na de oproepen. De resultaten van deze enquêtes tonen aan dat 70% van de respondenten aangaf ‘zeer tevreden’ te zijn over de globale kwaliteit van de interactie. Lees meer

Multidisciplinaire evaluatie

Sinds 2022 werken we in onze teams voor de evaluatie van de handicap niet enkel met artsen, maar ook met psychologen, kine-en ergotherapeuten, maatschappelijk werkers en verpleegkundigen om handicap vanuit zoveel mogelijk invalshoeken te benaderen en verder te gaan dan de puur medische benadering.

In de loop van 2024 werden alle multidisciplinaire teams verder uitgebouwd. Lees meer

Wat is een tegemoetkoming?

Een tegemoetkoming is een geldbedrag dat iemand maandelijks ontvangt als ondersteuning. De DG HAN kent twee tegemoetkomingen toe. De inkomensvervangende tegemoetkoming (IVT) is er voor mensen die door een handicap niet of weinig kunnen gaan werken. Zij hebben een ‘verminderd verdienvermogen’. Dat wil zeggen dat ze minder dan 1/3 kunnen verdienen van wat een persoon zonder handicap kan verdienen op de algemene arbeidsmarkt.

De integratietegemoetkoming (IT) is er om gedeeltelijk de kosten te compenseren die iemand heeft om deel te nemen aan de maatschappij.

Meer informatie vind je op onze website.

Nieuwe maatregel laat langdurig werkloze mensen met een handicap zonder financieel risico terug aan de slag gaan

De angst om financiële ondersteuning te verliezen heeft langdurig werkloze mensen met een handicap vaak afgeschrikt om deel te nemen aan de arbeidsmarkt. Om die drempel weg te nemen, besloot de federale regering in 2024 om de combinatie van een inkomensvervangende tegemoetkoming (IVT) met arbeidsinkomsten te vergemakkelijken voor wie (opnieuw) aan de slag gaat na minstens twee jaar inactiviteit. Voor hen zal er gedurende 2 jaar een hogere vrijstelling zijn op de arbeidsinkomsten bij de berekening van de inkomensvervangende tegemoetkoming. De maatregel is van toepassing op mensen die (opnieuw) begonnen te werken in 2023 of later, maar niet eerder.

Meer info

Non-take-up van rechten verminderen door de oorzaken beter te begrijpen

De DG Personen met een Handicap (DG HAN) zet zich in om ervoor te zorgen dat iedereen die recht heeft op ondersteuning, hier ook gebruik van maakt. Helaas zien we dat sommige mensen met een handicap hun rechten niet benutten. Met andere woorden: ze maken geen gebruik van de tegemoetkomingen of van de andere ondersteuning die de DG HAN aanbiedt. We benoemen dit als “non take-up” (NTU).

Om dit fenomeen te bestrijden en acties op te zetten om ervoor te zorgen dat meer en meer personen met een handicap hun rechten opnemen, heeft de DG HAN in 2024 een studie laten uitvoeren over de oorzaken van de non-take-up.

De doelstellingen van deze studie waren:

• Overeenstemming bereiken over een gemeenschappelijke definitie van non-take-up (NTU) van rechten in de context van handicap.
• De oorzaken van NTU begrijpen.
• Gerichte acties voorstellen, met integratie van de al bestaande of geïdentificeerde, om NTU te verminderen.
• Een methode ontwikkelen om de impact van de acties tegen NTU van de DG HAN te evalueren.

Daarvoor hielden we ook een enquête, online en via onze partners die in contact staan met personen met een handicap. Het succes van de enquête was enorm, maar liefst 2560 bruikbare antwoorden werden verzameld.

Bijna de helft van de respondenten gaf aan moeilijkheden te ondervinden bij minstens één van de diensten van de DG HAN. Regionale verschillen en de aard van de handicap spelen een rol in de proportie van NTU. Personen met een psychische handicap worden er bijvoorbeeld vaker mee geconfronteerd.
 
De meest gemelde problemen zijn administratieve moeilijkheden, een gebrek aan kennis en onvoldoende begeleiding. De respondenten benadrukten de noodzaak om procedures te vereenvoudigen, de communicatie te verbeteren en persoonlijke ondersteuning te bieden. 

Het onderzoek wordt afgerond met de presentatie van een gedetailleerd actieplan, dat in 2025 wordt verwacht.

Wat is een parkeerkaart?

Een parkeerkaart voor personen met een handicap geeft deze persoon in België, als chauffeur en als passagier, het recht om te parkeren op voorbehouden plaatsen. Meer informatie vind je op onze website.

Een nieuwe tool om het aantal uitgereikte parkeerkaarten per gemeente te raadplegen

In 2024 heeft de DG HAN een tool ontwikkeld die toelaat om het aantal parkeerkaarten in België te zien. Je kan dit bekijken per gemeente, stad, regio of voor geheel België. De tool is beschikbaar op onze website om deze informatie toegankelijk te maken voor al onze doelgroepen, zowel professionals als burgers.

Waarom deze tool? De DG HAN krijgt regelmatig vragen over hoeveel parkeerkaarten voor personen met een handicap er in omloop zijn. Dankzij deze tool kunnen we proactief en transparant een antwoord bieden.

De cijfers zullen 2 keer per jaar geüpdatet worden zodat de informatie actueel blijft.

Lees meer

Wat is een evaluatie van de handicap?

Bij de DGHAN laten jaarlijks zo’n 160.000 mensen hun handicap evalueren, wat de toegang tot steun zoals een tegemoetkoming of parkeerkaart mogelijk maakt. Dit gebeurt meestal via een afspraak met onze evaluatoren.

De evaluatie is geen medische diagnose. Onze evaluatoren bekijken medische verslagen van behandelende artsen, maar willen vooral weten hoe de handicap het dagelijks leven beïnvloedt: kan iemand zelfstandig koken, zich wassen, zich verplaatsen of werken? Dit maatwerk kost meer tijd, maar zorgt ervoor dat iedereen de juiste ondersteuning krijgt.

Sinds 2022 heeft de DGHAN een multidisciplinaire aanpak: artsen, ergo- en kinesitherapeuten, maatschappelijk werkers en psychologen beoordelen de impact van een handicap. In elk van de 10 centra voor de erkenning van de handicap bespreken ze in team de evaluaties op een manier die alle aspecten van een handicap omvat: medisch, sociaal, emotioneel en functioneel. Zo garanderen we overal in België een eerlijke en grondige evaluatie, ongeacht waar iemand zijn aanvraag indient.

Nieuwe aanwervingen om de dienstverlening aan burgers te verbeteren

Om de dienstverlening aan burgers efficiënter en kwalitatiever te maken heeft de DG HAN alle multidisciplinaire teams voor de beoordeling van handicaps versterkt met nieuwe medewerkers. Er is nu in bijna elk van de 10 regionale teams een evaluator kine- of ergotherapeut, een verpleegkundige, een maatschappelijk assistent en een psycholoog aanwezig. In teams met een grote dossierlast zijn er een of twee evaluatoren extra. Er zijn in 2024 ook bijkomende coördinerende artsen aangeworven zodat er nu minstens 2 zijn in elk team.

Naar een vermindering van de wachttijden

In 2024 werd een uniform beleid ontwikkeld voor ‘dossiers op stukken’. Dit zijn dossiers waarvoor onze evaluatoren een beslissing nemen op basis van de informatie in het dossier, zonder de persoon met een handicap uit te nodigen in het centrum voor de erkenning van de handicap. Dit proces maakt deel uit van het nieuwe kwaliteitsmanagementsysteem. Dit is belangrijk omdat we de werkwijzen tussen de verschillende teams willen harmoniseren om de wachttijden te verkorten.

Naar een globale kijk op handicap

In 2024 werden ook de eerste stappen gezet voor de herziening van de pathologiefiches (die vroeger voornamelijk medische uitleg gaven over bepaalde aandoeningen) zodat ze duidelijker te gebruiken zijn voor onze evaluatoren. Meer concrete richtlijnen zullen ook worden toegevoegd. Zo gaan we verder dan de puur medische benadering van de handicap.

Wat is de European Disability Card?

De European Disability Card (EDC) is een Europees initiatief dat tot doel heeft de inclusie van mensen met een handicap in de samenleving te verbeteren door hun deelname aan sportieve, culturele en vrijetijdsactiviteiten te vergemakkelijken. In België is de FOD Sociale Zekerheid een van de zes organisaties die de European Disability Card uitreiken.

Dankzij meer dan 500 partners, biedt deze kaart heel wat voordelen zoals aangepaste rondleidingen, bijzondere evenementen of kortingen. Je kan ermee terecht in musea, sportclubs, zwembaden, pretparken, …

Ontdek nieuwe ervaringen op www.eudisabilitycard.be

European Disability Card voortaan automatisch opgestuurd naar mensen met een handicap

Wie erkend is als persoon met een handicap heeft recht op de EDC. Sinds januari 2024 moet je je European Disability Card niet meer zelf aanvragen: iedereen met een erkende handicap krijgt de kaart automatisch opgestuurd . De kaart is 5 jaar geldig en wordt automatisch verlengd als je nog aan de voorwaarden voldoet.

Wie al voor 2024 een erkenning kreeg, kan de kaart uiteraard nog steeds aanvragen via My Handicap. Je krijgt ze zonder verdere formaliteiten binnen de 30 dagen in de bus.

Kerncijfers

Contactformulieren

We hebben 239.395 contactformulieren beantwoord.

Meer dan 75% werd beantwoord in 2 werkdagen, meer dan 90% in 5 werkdagen.

Telefonische bereikbaarheid

Over het hele jaar 2024 bedroeg het bereikbaarheidspercentage 64%, een verdere verbetering tov de 51% van 2023.

In december 2024 hadden we een telefonische bereikbaarheid van 81%. Dit bereikbaarheidspercentage wordt berekend over alle oproepen die we binnenkrijgen tijdens de openingsuren van het 0800-nummer.

We kregen 514.960 oproepen binnen de openingsuren van het 0800-nummer.

> 403.755 oproepen om een medewerker te spreken

Daarvan hebben we 220.286 oproepen beantwoord (54%) van 108.609 personen

> 109.631 oproepen zonder een medewerker te willen spreken (betaaldatum of aanvraag attest), van 69.868 personen

Een oproep duurt gemiddeld 4 minuten.

* Bereikbaarheid per maand

Burgers kunnen de DG HAN gemakkelijker telefonisch bereiken

Over het hele jaar 2024 bedroeg het bereikbaarheidspercentage 64%, een verdere verbetering tov de 51% van 2023. In december 2024 had de DG HAN een telefonische bereikbaarheid van 81%. Dit bereikbaarheidspercentage wordt berekend over alle oproepen die we binnenkrijgen tijdens de openingsuren van het 0800-nummer (van maandag tot vrijdag tussen 9u en 12u30).

Dat burgers snel antwoord krijgen op vragen over hun rechten of dossiers is een absolute prioriteit voor de DG HAN. Daarom zijn er in 2024 verschillende initiatieven opgezet om de telefonische bereikbaarheid te verbeteren:

• De aanwerving van extra klantenrelatiebeheerders (die telefoons en contactformulieren beantwoorden), waardoor het totale aantal nu op 105 komt.
• Het actieplan dat werd uitgerold in juli om de telefonische bereikbaarheid te verbeteren dankzij organisatorische maatregelen binnen de regionale teams en extra middelen voor telefonie. Zo konden we de telefonische bereikbaarheid in de verschillende taalgroepen meer op elkaar afstemmen.
• Ontwikkeling van een nieuwe planningstool om de uren en dagen waarop er meer oproepen zijn te identificeren zodat medewerkers gerichter ingezet kunnen worden.
• De migratie naar een nieuwe tool voor het beantwoorden van oproepen en contactformulieren die toelaat om continu de tevredenheid van ons doelpubliek te meten.

Onze centra voor de erkenning van de handicap: een nieuw direct contactpunt

Voor de evaluatie van hun handicap nodigen we ons doelpubliek uit in 10 centra voor de erkenning van de handicap in heel België.

Sinds 2024 bieden we in deze centra ook andere diensten aan. Wie liever niet naar ons 0800-nummer belt of het contactformulier gebruikt, kan er terecht met algemene vragen. Sinds 2024 zijn de meeste van onze centra elke werkdag tijdens de kantooruren zonder afspraak open voor het publiek. Dat is een grote stap vooruit naar een betere toegankelijkheid!

Onze maatschappelijk assistenten begeleiden personen met een handicap naar onze dienstverlening

Zonder maatschappelijk assistenten zou de DG HAN er helemaal anders uitzien. Zij brengen, net als hun collega’s die zorgen voor burgercontacten, onze dienstverlening naar personen met een handicap en zorgen ervoor dat ze weten waar ze recht op hebben. Hun werk gaat echter veel verder dan enkel informeren. Ze bieden ondersteuning, denken mee en zijn een onmisbare schakel binnen én buiten onze organisatie.

Bereikbaar voor burgers …

Elke dag beantwoorden de maatschappelijk assistenten talloze vragen via mail en telefoon. Ze vormen ook een belangrijk fysiek contactpunt in de eerste lijn: ze organiseren zitdagen in bijna alle Belgische gemeenten en geven infosessies aan zowel professionals als burgers. Hoeveel zitdagen er in jouw buurt zijn kan je zien op de zitdagentool op onze website.

Op deze zitdagen kunnen burgers met én zonder dossier met al hun vragen terecht. Op beurzen zoals REVA, Werelddovendag en En route vers mon avenir brengen de maatschappelijk assistenten onze dienstverlening naar het publiek. Dankzij hun inzet helpen ze mensen die anders misschien niet zouden weten waar ze recht op hebben. Ze spelen daarmee een cruciale rol in de strijd tegen non take-up van rechten.

En voor professionals

Onze maatschappelijk assistenten geven ook infosessies voor professionals over de werking van de DG HAN. Dit kan gaan van een presentatie over onze wetgeving tot een praktische opleiding over het gebruiken van My Handicap. Onmisbaar dus!

Kerncijfers

• Binnen de FOD Sociale Zekerheid werken 710 medewerkers.
• 376 zijn werkzaam in de DG HAN:
• 10 regionale centra met elk een centrumdirecteur
• 21 coördinerende artsen werken samen met 45 evaluatoren aan de evaluatie van de handicap.
• 210 medewerkers zorgen voor het onthaal, dossierbeheer en het contact met de burger.
• 52 maatschappelijk assistenten begeleiden personen met een handicap naar onze dienstverlening.

Investeren in sterk leiderschap: een groeitraject ontwikkeld op maat van ons middenmanagement

De Fod Sociale Zekerheid wil een slagkrachtige organisatie zijn en hiervoor is sterk leiderschap nodig op alle niveaus. Het middenmanagement vervult een cruciale rol. Onze FOD telt 26 middenmanagers verdeeld over de verschillende diensten heen. Bij DG HAN gaat het om de 10 directeurs van de centra voor de erkenning van de handicap en om de coördinatoren van de vier teams die management- en beleidsondersteuning bieden. Om hen te ondersteunen en te begeleiden werd er een leiderschapstraject opgestart dat volledig werd ontwikkeld door onze eigen HR-afdeling (dienst talent).

Lees meer

Eén jaar bestaan van de Kunstwerkcommissie

1 januari 2024 markeerde de oprichting van de Kunstwerkcommissie en de inwerkingtreding van de nieuwe regelgeving voor kunstwerkers.

Deze onafhankelijke commissie is verantwoordelijk voor de toekenning van het kunstwerkattest aan degenen die het aanvragen. Met dit attest krijgen kunstwerkers toegang tot specifieke socialezekerheidsmaatregelen die zijn afgestemd op de realiteit van de kunstensector.

Een commissie met uiteenlopende expertise

De Kunstwerkcommissie bestaat uit:

• kunstwerkdeskundigen, voorgesteld door de kunstfederaties;
• vertegenwoordigers van de RSZ, de RSVZ en de RVA;
• vertegenwoordigers van vakbonden en werkgevers- en zelfstandigenorganisaties;
• vertegenwoordigers van de Gemeenschappen (facultatief).

Wil je meer weten? Lees alles over de Kunstwerkcommissie op onze website www.workinginthearts.be

Ondersteuning door de FOD Sociale Zekerheid

Hoewel de Kunstwerkcommissie een onafhankelijk orgaan is, krijgt ze ondersteuning van de FOD Sociale Zekerheid, en meer bepaald van het team Working in the Arts (WITA) van DG Juridische Expertise.

Het WITA-team verzorgt niet alleen het secretariaat van de Commissie, maar speelt ook een essentiële rol op het vlak van communicatie, juridische bijstand en het opstellen van verslagen. Het WITA-team is ook de eerste lijn van contact met kunstwerkers en beantwoordt veel vragen per telefoon of e-mail.

Het WITA-team bestaat uit juristen, een ICT-coach, een cultuurexpert, gedetacheerde deskundigen van de RSVZ en de RVA, en leden van het secretariaat, en werkt dagelijks aan de werking van de Commissie.

Meer informatie over de leden van het WITA-team vind je op onze website www.workinginthearts.be

Een eerste jaar gekenmerkt door een groot aantal aanvragen

Aan het einde van dit eerste jaar heeft de Commissie niet minder dan 1.867 kunstwerkattesten uitgereikt. Dankzij de overgangsmaatregelen hebben veel kunstwerkers ook automatisch een attest kunnen krijgen, wat het totaal op 13.623 (cijfer van 27 maart 2025) kunstwerkattesten brengt die momenteel in omloop zijn.

Deze cijfers illustreren de centrale rol van de Commissie en het WITA-team. Hun dagelijkse werk zorgt ervoor dat kunstwerkers de erkenning en sociale bescherming krijgen die ze nodig hebben om hun beroep uit te oefenen.

Om meer te weten te komen over het kunstwerkattest en de sociale bescherming die ermee gepaard gaat, kan je onze website www.workinginthearts.be bezoeken.

2024 in cijfers

• Aantal uitgereikte kunstwerkattesten: 1867
• Aantal uitgegeven kunstwerkattesten (per attesttype):
  • gewone kunstwerkattesten: 35
  • kunstwerkattesten ‘starter’: 315
  • kunstwerkattesten ‘plus’: 1517
• Aantal vergaderingen van de verschillende kamers van de commissie
  • plenaire kamer: 8
  • uitgebreide kamers: 11
  • beperkte kamers FR: 70
  • beperkte kamers NL: 51
  • beperkte kamers DE: 6

De WITA-dossierbeheerders zijn Connectoo-gecertificeerd

Bijna de helft van de volwassen bevolking in België heeft geen digitaal contact met de overheidsdiensten.

Maar zoals veel andere administratieve procedures, gebeurt het aanvragen van een kunstwerkattest volledig digitaal.

Daarom heeft WITA besloten om zich actief in te zetten voor kunstwerkers die minder digitaal aangelegd zijn.

Alle dossierbeheerders en de IT-coach van WITA zijn nu Connectoo-gecertificeerd. Dat betekent dat ze kunstwerkers optimaal kunnen ondersteunen wanneer ze moeite hebben met het invullen van hun dossier en het aanvragen van een kunstwerkattest.

Wat is Connectoo?

Connectoo is een opleiding voor ambtenaren dat als doel heeft om de digitale kloof te dichten. Deelnemers leren hoe ze burgers kunnen ondersteunen wanneer ze moeilijkheden ondervinden bij digitale administratieve procedures.

Wetgevende dossiers

Als voorzitter van de Raad van de Europese Unie aan het einde van een legislatuur wilden we de lopende wetgevende dossiers afronden. Voor de sociale sector speelde onze FOD een rol in verschillende dossiers: de Richtlijn inzake Platformwerk, de Europese kaart voor personen met een handicap, de herziening van de Verordening 883/2004 en digitalisering.

Richtlijn inzake platformwerk

De Richtlijn inzake Platformwerk is een historische mijlpaal. Het is de allereerste EU-wetgeving die algoritmisch beheer op de werkplek reguleert, meer transparantie en verantwoordingsplicht in de platformeconomie bevordert en procedurele EU-minimumnormen vaststelt om de arbeidsvoorwaarden voor platformwerkers in de hele EU te verbeteren.

In de Raad werd een algemene benadering bereikt op 12 juni 2023 onder het Zweedse voorzitterschap. De onderhandelingen in trilogen begonnen onder het Spaanse voorzitterschap en in januari 2024 werd het dossier overgedragen aan het Belgische voorzitterschap. Het wetgevende dossier was een topprioriteit van het Belgische voorzitterschap. Nadat op 8 februari 2024 een voorlopig akkoord was bereikt met het Europees Parlement, kon tijdens de EPSCO-Raad van 11 maart 2024 de vereiste gekwalificeerde meerderheid in de Raad worden gevonden.

Europese kaart voor personen met een handicap en Europese parkeerkaart voor personen met een handicap

De Europese kaart voor personen met een handicap was een langverwachte mijlpaal in de bevordering van de rechten van personen met een handicap, aangezien die kaart het vrije verkeer van personen met een handicap aanzienlijk zal vergemakkelijken door de wederzijdse erkenning van hun handicapstatus in de hele EU verplicht te stellen voor korte verblijven of bezoeken. Dat zal er op zijn beurt voor zorgen dat personen met een handicap toegang krijgen tot alle speciale voordelen die voorbehouden zijn aan personen met een handicap in een breed scala van diensten wanneer zij een ander land bezoeken, met inbegrip van vervoer en culturele, vrijetijds- en sportactiviteiten of -faciliteiten. Bovendien zal de gestandaardiseerde Europese parkeerkaart ervoor zorgen dat personen met een handicap hun parkeerrechten in de EU gerespecteerd zien en dat ze niet onterecht beboet worden.

De coördinatie van de socialezekerheidsstelsels

Sinds 2017 onderhandelen de Raad van de EU en het Europees Parlement over een herziening van de Verordeningen 883/2004 en 987/2009 betreffende de coördinatie van de socialezekerheidsstelsels. Die herziening wil de regels op dit gebied moderniseren, rekening houdend met veranderingen in de nationale socialezekerheidsstelsels, en ze duidelijker, eerlijker en gemakkelijker te handhaven maken.

Ondanks zeven jaar onderhandelen hadden de Raad en het Europees Parlement nog steeds geen akkoord bereikt ondanks het naderende einde van de legislatuur, waardoor België slechts enkele weken de tijd had om te proberen dit complexe dossier af te ronden. Daarom heeft het voorzitterschap gestreefd naar een gefaseerde oplossing, waarbij eerst de hoofdstukken van de verordeningen waarover al een voorlopig akkoord is bereikt zouden worden geconsolideerd. De gesprekken over de hoofdstukken zonder akkoord worden voortgezet.

De digitalisering van de sociale zekerheid

De focus van het Belgische voorzitterschap met betrekking tot digitalisering in de coördinatie van de sociale zekerheid lag vooral op de correcte en volledige operationalisering van EESSI (Electronic Exchange of Social Security Information) als hoeksteen van de digitale architectuur voor de coördinatie van de sociale zekerheid, wat bijdraagt tot een betere bescherming over de grenzen heen van de socialezekerheidsrechten van burgers.

Meer specifiek heeft het Belgische voorzitterschap nauw samengewerkt met de Europese Commissie om een mogelijke oplossing te ontwikkelen voor de digitalisering van de EZVK op korte termijn. Het doel is om burgers in staat te stellen snel en op elke gewenste plaats en tijd, een certificaat van recht op gezondheidszorg te downloaden waarvan de geldigheid kan worden gecontroleerd door middel van een QR-code, zodat zij kunnen profiteren van de nodige zorg tijdens een verblijf in een andere lidstaat. Er is een oproep gedaan aan de lidstaten om een proefproject te starten om de haalbaarheid van een dergelijke oplossing te testen.

Conferenties

Het Belgische voorzitterschap wilde een meer inclusieve, gendergelijke en eerlijke samenleving promoten. Die ambitie is dan ook terug te vinden in de thematische conferenties die onze FOD organiseerde. De conferenties waren kruispunten van samenwerking en uitwisseling op Europees niveau, brachten belangrijke belanghebbenden samen en beïnvloedden het debat in de juiste richting.

Eerlijke mobiliteit in de EU en de rol van de Europese Arbeidsautoriteit (ELA)

Als deel van het Belgische voorzitterschap van de Raad van de EU, werkten de FOD Werkgelegenheid en de FOD Sociale Zekerheid aan een gemeenschappelijk project om de activiteiten en verwezenlijkingen van ELA te promoten en de doeltreffendheid van haar opdrachten te evalueren. Dat initiatief heeft de zichtbaarheid van de Autoriteit verbeterd en licht geworpen op haar toegevoegde waarde en tegelijkertijd bijgedragen tot de reflectie over haar toekomstige ontwikkeling. Op die manier heeft België bijgedragen tot de algemene doelstelling die aan ELA ten grondslag ligt, namelijk een grotere sociale rechtvaardigheid in de interne markt introduceren en zo de sociale dimensie van de Unie versterken.

Mentale gezondheid en werk

De economische tol van mentale gezondheidsproblemen is duizelingwekkend en bedraagt meer dan 4% van het BBP (meer dan 600 miljard euro) in de 27 EU-landen en het Verenigd Koninkrijk. Aangezien we een aanzienlijk deel van ons leven doorbrengen op het werk, heeft dat een onnoemelijke impact op ons algehele welzijn. Daarom richtte het Belgische voorzitterschap zijn aandacht op de cruciale link tussen mentale gezondheid en de werkplek, voor werknemers, ambtenaren en zelfstandigen. Dit initiatief culmineerde in een tweedaagse conferentie over mentale gezondheid en werk, in samenwerking met collega’s van FOD Werkgelegenheid, FEDRIS en het RIZIV.

Genderpensioenkloof & adequate pensioenen: genderongelijkheid na pensionering wegwerken

In 2019 bedroeg de genderkloof in pensioenen tussen mannen en vrouwen in de Europese Unie gemiddeld 29,5%. Dat is het gevolg van uiteenlopende ongelijkheden op de arbeidsmarkt en betekent ook dat gepensioneerde vrouwen een hoger risico lopen om in armoede terecht te komen. Met zijn conferentie effende het Belgische voorzitterschap de weg naar een multidisciplinaire en langetermijnaanpak om de genderpensioenkloof op alle niveaus aan te pakken. Voor het eerst kwamen EU- en nationale beleidsmakers samen met multidisciplinaire deskundigen om de kwestie vanuit zowel beleids- als monitoringperspectief te bespreken.

De toekomst vormgeven: de rol van ai in de sociale zekerheid en de beoordeling van arbeidsgeschiktheid

Het transformatiepotentieel van Artificiële Intelligentie (AI) in de gezondheidszorg is een tastbare manier om de sociale zekerheid en de arbeidscapaciteit te verbeteren. De conferentie ‘De toekomst vormgeven: de rol van AI in de sociale zekerheid en de beoordeling van arbeidsgeschiktheid’ van 6 maart 2024, georganiseerd door het Belgische voorzitterschap en de European Union of Medicine in Assurance and Social Security (EUMASS), legde de basis voor uitvoerbare strategieën die de toekomst van gezondheidszorg en sociale inclusie in de EU vorm zullen geven.

Naar volledige inclusie van personen met een handicap

Op dinsdag 19 maart vond de ministeriële conferentie “Naar volledige inclusie van personen met een handicap” plaats in het kader van het Belgisch voorzitterschap van de Raad van de EU. De conferentie bracht lidstaten, middenveld en Europese Commissie samen te discussiëren over nieuwe initiatieven die moeten worden genomen in de tweede fase van de Europese strategie voor de rechten van personen met een handicap (2025 – 2030).

La Hulpe

Een belangrijke prioriteit voor het Belgische voorzitterschap was de focus op de agenda voor de volgende Europese Commissie (2024-2029). Het doel van onze Federale Overheidsdienst was om de rol van de Europese Pijler van Sociale Rechten te consolideren om nieuwe wetgevende en niet-wetgevende initiatieven te identificeren en nieuwe ambitieuze strategieën met betrekking tot gendergelijkheid en nondiscriminatie te ondersteunen. De verklaring van La Hulpe is de belichaming van die ambitie.

Conferentie op hoog niveau over de europese pijler van sociale rechten: van porto naar terhulpen

Op 15 en 16 april 2024 organiseerde onze Federale Overheidsdienst, samen met de FOD Werkgelegenheid en met de steun van de Europese Commissie, een conferentie op hoog niveau over de Europese Pijler van sociale rechten in Terhulpen. Die conferentie bracht meer dan 400 politieke besluitvormers, sociale partners en deskundigen samen om de verdere implementatie van de Europese Pijler van Sociale Rechten te bespreken. Tijdens de conferentie hernieuwden de EU-instellingen, de sociale partners en het maatschappelijk middenveld hun engagement voor een sterker sociaal Europa met de ondertekening van een interinstitutionele verklaring over de toekomst van de Europese Pijler van Sociale Rechten (EPSR).

Er waren 2 ministeriële debatten en keynote speeches door topambtenaren van de EU:

• Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen,
• Voorzitter van het Europees Parlement Roberta Metsola,
• Commissaris voor Werkgelegenheid en Sociale Rechten Nicolas Schmit,
• Voorzitter van de Commissie Werkgelegenheid en Sociale Zaken van het Europees Parlement Dragoș Pîslaru.

De toekomst van de europese pijler van sociale rechten: de verklaring van la hulpe

Het belangrijkste politieke resultaat van de conferentie was de goedkeuring van de interinstitutionele verklaring van La Hulpe over de toekomst van de Europese Pijler van Sociale Rechten. Die verklaring wil de Europese Pijler van Sociale Rechten consolideren als het kompas voor een socialer Europa en wil de belangrijke actiedomeinen voor de volgende EU-legislatuur identificeren.

De verklaring herbevestigt fundamentele beginselen van de Europese Unie en haar sociaal beleid, waaronder onze toewijding aan het Europees Sociaal Model, het belang van welvaartsstaten bij het creëren van veerkracht en de bevestiging van de sociale dialoog als een belangrijke Pijler van onze democratie. Ook de rol van het maatschappelijk middenveld wordt erkend bij het vormgeven van beleid.

De verklaring verwelkomt verder de voor 2025 geplande herziening van het actieplan ten uitvoering van de Europese Pijler van Sociale Rechten, die een basis zal vormen voor verdere maatregelen op EU-niveau met het oog op de verwezenlijking van de Porto headline targets voor 2030. In de meer operationele delen van de verklaring volgt ze de hoofdstukken van de Europese Pijler van Sociale Rechten en schetst ze concrete actiegebieden voor een nieuw college van commissarissen (2024-2029).

De verklaring werd ondertekend door Ursula von der Leyen namens de Europese Commissie, Roberta Metsola namens het Europees Parlement, Alexander De Croo, premier van België namens 25 lidstaten, Oliver Röpke namens het Europees Economisch en Sociaal Comité, Esther Lynch namens het ETUC, Valeria Ronzitti namens SGI Europe, Véronique Willems namens SMEUnited en Heather Roy namens Social Platform.

We kunnen het belang van de verklaring niet voldoende benadrukken: in een beleidscontext die binnenkort zal worden gedomineerd door debatten over het concurrentievermogen van de EU, de uitvoering van de Green Deal en het veiligheidsen defensiebeleid van de EU, is het meer dan ooit belangrijk om het sociale domein te verankeren in de beleidsagenda van een toekomstige legislatuur.

Op 3 mei 2024 keurde de ministerraad het eindrapport over de uitvoering van het Federaal Actieplan Handicap 2021-2024 goed. Dit actieplan bevordert inclusie van personen met een handicap binnen alle federale beleidsdomeinen en draagt bij aan de implementatie van het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap.

Het plan bevatte 145 maatregelen, waarvan 105 volledig en 27 deels zijn uitgevoerd, goed voor een realisatiegraad van 91%. Meer dan twee derde van de maatregelen werd opgesteld na consultatie met het maatschappelijk middenveld, gebruikers of doelgroepen. Naast cijfers en een overzichtstabel, bevat het rapport ook een bespreking van verwezenlijkingen en uitdagingen per beleidsas van het regeerakkoord. De uitvoering van het plan leidde bovendien tot bijkomende initiatieven, die eveneens in het rapport worden toegelicht.

Onze FOD stond in voor de redactie van het rapport, in samenwerking met het federaal netwerk handicap. De Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap (NHRPH) en Unia werden nauw betrokken en gaven advies over de 145 maatregelen. Zij namen ook deel aan conferenties met het maatschappelijk middenveld op 22 november 2022 en 29 november 2023.

Verplichting voor toekomstige regeringen

Op 2 mei 2024 keurde de Kamer een wetsontwerp goed dat elke volgende federale regering verplicht een actieplan handicap op te stellen. Deze wettelijke verankering, voorgesteld door de minister bevoegd voor Personen met een handicap, is gebaseerd op de werkwijze van het huidige actieplan.

Lees het volledige eindrapport (.pdf)

Intra-EU mobiliteit

Eén van de fundamentele vrijheden van het Europese project is het vrije verkeer van burgers tussen de lidstaten van de Europese Unie (EU). Om dit vrije verkeer mogelijk te maken, zijn op Europees niveau talrijke regels aangenomen, met name op het gebied van sociale zekerheid. Coördinatie tussen de 27 nationale socialezekerheidsstelsels is essentieel om de sociale rechten van mobiele burgers te garanderen.

Als bevoegde autoriteit speelt de FOD Sociale Zekerheid een centrale rol in de juiste interpretatie en toepassing van deze regels. In 2024 werd hierbij bijzondere aandacht besteed aan de volgende activiteiten: de modernisering van de huidige regels, de digitalisering op het gebied van sociale zekerheid, de bestrijding van grensoverschrijdende sociale fraude en sociale dumping, en de versterking van de Europese Arbeidsautoriteit.

Vooruitgang in de verbetering van het functioneren van de Administratieve Commissie voor de coördinatie van de socialezekerheidsstelsels

Het Belgische voorzitterschap van de Raad van de EU werd afgesloten met een laatste belangrijke vergadering van de Administratieve Commissie voor de coördinatie van de socialezekerheidsstelsels (ACCSS), die plaatsvond op 25, 26 en 27 juni.

Tijdens dit evenement zat de FOD Sociale Zekerheid namens België de Administratieve Commissie voor de coördinatie van de socialezekerheidsstelsels voor. De Administratieve Commissie (AC) speelt een cruciale rol bij het waarborgen van de sociale bescherming van burgers die zich binnen de EU verplaatsen.

Haar belangrijkste taken zijn:

• Zorgen voor een uniforme administratieve interpretatie van de Europese verordeningen inzake sociale zekerheid.
• Het vrije verkeer van personen en de grensoverschrijdende dienstverlening vergemakkelijken.
• Nationale administraties ondersteunen bij de correcte toepassing van deze verordeningen.

Dit evenement betekende de afronding van het Belgische mandaat, met een focus op versterkte samenwerking en verbeterde administratieve praktijken binnen de EU. We hebben onder meer een rapport opgesteld op basis van een bevraging bij alle betrokken partijen om verbeterpunten in het functioneren van de AC te identificeren. Dit rapport werd zeer goed ontvangen door de AC. Op basis hiervan stelde België een actieplan voor om een reeks aanbevelingen uit te voeren, met de steun van verschillende lidstaten en het secretariaat.

Samen met de collega’s van het RIZIV zaten we ook de andere subcommissies binnen de AC voor: de technische commissie en de rekeningencommissie.

Het geleverde werk en de behaalde resultaten werden unaniem toegejuicht door de buitenlandse partners en de Europese Commissie. De implementatie van de prioritaire aanbevelingen ging op 1 juli 2024 van start onder het Hongaars voorzitterschap van de Raad van de EU.

ELA en de bevordering van het bemiddelingsinstrument voor geschillenbeslechting bij de uitvoering van het Europese wettelijke kader rond intra-EU arbeidsmobiliteit

In het kader van de call for good practices 2023 van de Europese Arbeidsautoriteit (ELA) presenteerde de FOD Sociale Zekerheid het Osiris-platform, een platform dat gewijd is aan de bestrijding van grensoverschrijdende sociale fraude en misbruik op het gebied van sociale zekerheid.

De ELA, die de uitwisseling en toepassing van good practices tussen lidstaten bevordert, kende de FOD Sociale Zekerheid een certificaat toe waarin Osiris werd erkend als een good practice op Europees niveau.

Osiris is een platform dat is ontworpen om sociale dumping en grensoverschrijdende sociale fraude tegen te gaan en zo de samenwerking en transparantie tussen Europese administraties te versterken.

Social Protection Committee (SPC)

Het Social Protection Committee (SPC) is een comité dat advies geeft aan de ministers die zetelen in de Raad Werkgelegenheid en Sociale Zaken van de Europese Unie (de EPSCO-Raad). De hoofdopdracht van het comité is om de sociale situatie in de EU en de evolutie van het beleid over sociale bescherming en inclusie in de lidstaten op te volgen. De FOD Sociale Zekerheid is, samen met het Federaal Planbureau en het RIZIV, één van de instellingen die België vertegenwoordigt in het SPC.

2024 was een druk jaar voor de Belgische vertegenwoordiging bij het Social Protection Committee door het Belgisch voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie. Door het voorzitterschap konden we de agenda van het Social Protection Committee mee bepalen en was er meer aandacht en ruimte voor thema’s die ons land belangrijk vindt.

Een eerste thema waarop we focusten tijdens ons voorzitterschap was de Europese Pijler van Sociale Rechten. Onder impuls van het voorzitterschap onderhandelde het comité een opinie over ‘de toekomstige prioriteiten voor de Europese Unie inzake de Europese Pijler van Sociale Rechten’. In die opinie maken de 27 lidstaten een analyse over de realisaties en uitdagingen inzake het Europees Sociaal Beleid en identificeerden ze prioritaire thema’s voor een volgende legislatuur. De opinie was een belangrijke input voor de verklaring van La Hulpe over de toekomst van de Europese Pijler van Sociale Rechten.

Een tweede thema waarop we focusten tijdens ons voorzitterschap was het dossier ‘Toegang tot Sociale Bescherming voor Werknemers en Zelfstandigen’. In 2019 naam de Raad een aanbeveling aan over dit onderwerp, die lidstaten vraagt sociale beschermingssystemen toegankelijker en adequater te maken. Tijdens de informele bijeenkomst van het Social Protection Committee nodigden we de lidstaten uit om aan te geven hoe ver ze staan met de implementatie van de aanbeveling, wat de uitdagingen zijn die ze ervaren, en hoe we verder kunnen bouwen op de aanbeveling.

In de derde plaats legden we als voorzitterschap de nadruk op het thema sociale investeringen, waarbij we de rol van sociale investeringen in het creëren van economische groei bespraken, en manieren waarop we de effecten van sociale investeringen kunnen meten. Dit werk mondde uit in de goedkeuring op EU-niveau van de ‘Volontary guiding principles on social investment’ en van de Raadconclusies over de ‘rol van arbeidsmarkt-, vaardigheden- en sociaal beleid voor weerbare economieën’.

Tenslotte droeg de Belgische delegatie van het Social Protection Committee ook bij aan de meer traditionele, jaarlijkse activiteiten van het SPC, waaronder de activiteiten gelinkt aan het Europees Semester. Zo analyseerden we de landenspecifieke aanbevelingen voor België en lichtten we toe hoe België rekening houdt met de aanbeveling over langdurige zorg. We vertegenwoordigden de Belgische positie tijdens de onderhandelingen over de evaluatie van de pilootimplementatie van het Sociaal Convergentiekader, dat er kwam op initiatief van België en Spanje, waarbij overeengekomen werd het kader verder te implementeren tijdens de volgende cycli van het Europees Semester.

Coördinatie van de werkzaamheden van de EPSCO-Raad

De EPSCO-Raad, waarin de ministers van Werkgelegenheid, Sociale Zaken en Gelijke Kansen van de EU zetelen, heeft tijdens zijn vergaderingen in 2024 verschillende belangrijke thema’s behandeld en prioriteiten voor de toekomst van het Europese sociale beleid benadrukt.

Europees Semester 2025 en sociale convergentie

Een centraal thema was de uitvoering van de Europese Pijler van Sociale Rechten en het Sociaal Convergentiekader. De Europese Commissie stelt een ambitieus actieplan voor, gebaseerd op kerninitiatieven zoals het Letta-rapport en de Verklaring van La Hulpe. De besprekingen richtten zich op het evenwicht tussen economische concurrentiekracht en sociale bescherming, de verbetering van vaardigheden en de ondersteuning van eerlijke arbeidsmobiliteit. Sommige lidstaten uitten echter bezorgdheid over de administratieve complexiteit van het Sociaal Convergentiekader, wat de Commissie ertoe aanzet om de werking ervan te evalueren en aan te passen.

Richtlijn over stages en arbeidsmobiliteit

Ondanks inspanningen werd er geen akkoord bereikt over de richtlijn inzake stages, vanwege meningsverschillen over verloning en sociale bescherming. Dit dossier zal worden opgepakt door het volgende EU-voorzitterschap. Daarnaast stelde de Commissie een digitaal portaal voor om de aangifte van gedetacheerde werknemers te vergemakkelijken en de administratieve last te verminderen. België en enkele andere lidstaten steunen bovendien de oprichting van een Europese ‘labour card’ om de mobiliteit van werknemers beter te reguleren.

Inclusie van personen met een handicap en aanpak van arbeidskrapte

De inclusie van personen met een handicap blijft een prioriteit, met name voor België, dat een kennisplatform heeft geïnitieerd om informatie over rechten en financiële steun te centraliseren. Verschillende regio’s hebben al maatregelen genomen, zoals compensatiepremies en kortere wachttijden voor redelijke aanpassingen.

Om de arbeidskrapte aan te pakken, werd de nadruk gelegd op betere lonen en arbeidsvoorwaarden, vooral voor gedetacheerde werknemers uit derde landen. Ook werd gepleit voor een versterking van de rol van de Europese Arbeidsautoriteit.

Gendergelijkheid en werk-privébalans

De EPSCO-Raad heeft conclusies aangenomen die oproepen tot meer flexibiliteit in werk, een betere erkenning van informele zorgverleners en een evenwichtigere verdeling van gezinsverantwoordelijkheden. De mentale gezondheid van vrouwen kwam eveneens aan bod, waarbij werd benadrukt dat een intersectionele aanpak nodig is om ongelijkheden te bestrijden en de toegang tot psychologische ondersteuningsdiensten te verbeteren.

Balans van het Belgisch voorzitterschap

Tijdens de laatste EPSCO-Raad onder het Belgisch voorzitterschap werden verschillende vooruitgangen geboekt op het gebied van werkgelegenheid, sociaal beleid en gelijke kansen. België speelde een sleutelrol in de ontwikkeling van dossiers over sociale bescherming, arbeidsmobiliteit en de inclusie van personen met een handicap.

In het algemeen hebben de recente EPSCO-Raden geleid tot vooruitgang op verschillende Europese sociale vraagstukken, al blijven sommige dossiers, zoals de richtlijn over stages, onopgelost.

De informele EPSCO-Raad op 10 oktober 2024 in Boedapest besprak twee grote thema’s: arbeidskrapte en de inclusie van personen met een handicap. België benadrukte hierbij de noodzaak van betere lonen en arbeidsvoorwaarden voor gedetacheerde werknemers en onderstreepte het belang van redelijke aanpassingen en een kennisplatform voor sociale ondersteuning.

De focus ligt nu op de uitvoering van het Europees Semester 2025, de vermindering van ongelijkheden en de verbetering van de kwaliteit van werk in de EU.

Platformwerkers Recom

In het kader van het Belgische voorzitterschap van de Raad van de EU waren onze FOD, de FOD WASO en de Permanente Vertegenwoordiging, verantwoordelijk voor de opvolging van het wetgevingsdossier over platformwerkers.

Tijdens de Raad Werkgelegenheid, Sociaal Beleid, Volksgezondheid en Consumentenzaken (EPSCO), die op 11 maart 2024 plaatsvond, hebben de ministers van Werk en Sociale Zaken de tekst van de richtlijn over platformwerkers goedgekeurd.

Deze richtlijn zal de rechten en arbeidsomstandigheden van meer dan 28,5 miljoen Europese platformwerkers verbeteren.

Concreet is de richtlijn erop gericht om de arbeidsomstandigheden van platformwerkers te verbeteren door een weerlegbaar wettelijk vermoeden van loondienst in te voeren. Hierdoor kunnen zij gemakkelijker hun arbeidsstatus laten vaststellen en genieten van de arbeidsrechten waarop zij recht hebben.

Daarnaast zal de richtlijn de gegevensbescherming van platformwerkers versterken en meer transparantie brengen in het gebruik van algoritmen bij het beheer van human resources. Ze garandeert dat geautomatiseerde systemen gecontroleerd worden door gekwalificeerd personeel en dat werknemers het recht hebben om geautomatiseerde beslissingen aan te vechten.

De tekst van de overeenkomst werd formeel goedgekeurd door de mede-wetgevers en de richtlijn 2024/2831 werd op 11 november 2024 gepubliceerd in het Publicatieblad van de EU. De lidstaten krijgen vervolgens twee jaar de tijd om deze in hun nationale wetgeving om te zetten, dat wil zeggen uiterlijk op 2 december 2026.

Eurocoördinatie

De FOD Sociale Zekerheid neemt de rol van Eurocoördinator omtrent socialezekerheidsbeleid op zich dankzij een nauwe samenwerking met de FOD Buitenlandse Zaken. In een notendop omvat de rol van Eurocoördinator het volgende:

1. IMPLEMENTATIE RICHTLIJNEN. De Eurocoördinator coördineert de omzetting van de Europese richtlijnen inzake Sociale Zekerheid. Hiervoor wordt er nauw samengewerkt met alle bevoegde sociale zekerheidsinstellingen;
2. PRECONTENTIEUZE FASE. De Eurocoördinator is actief in het kader van de Europese precontentieuze fase (SOLVIT en EU Pilot). In dit licht werken we samen met de bevoegde openbare instellingen van de sociale zekerheid omtrent klachten van burgers/andere instellingen;
3. INBREUKPROCEDURES. De Eurocoördinator coördineert de naleving van de Belgische wetgeving naar aanleiding van inbreukprocedures met betrekking tot Europese verordeningen en richtlijnen inzake sociale zekerheid;
4. CJEU- Prejudiciële vragen + arresten. De Eurocoördinator ontvangt van FOD BUZA prejudiciële vragen en arresten inzake sociale zekerheid van het Hof van Justitie van de Europese Unie (en van het Hof van de Europese Vrijhandelsassociatie) en beroepen wegens niet-contractuele aansprakelijkheid, tot nietigverklaring en wegens niet-nakoming. In dit licht analyseert en coördineert onze FOD Belgische interventies, waarvoor we nauw samenwerken met alle bevoegde sociale zekerheidsinstellingen. We trachten erop toe te zien dat het Belgische standpunt coherent is met eerdere interventies en dat de tussenkomsten politiek gedragen zijn.

Versterking van de Eurocoördinatie

De integratie van Europese beleidslijnen op nationaal niveau is essentieel binnen ons werk, meer bepaald op het gebied van sociale bescherming. Onze taak omvat niet alleen het beheer van juridische kwesties, maar ook het vooruitdenken en anticiperen op toekomstige uitdagingen bij de uitvoering van Europese wetgeving en initiatieven, en hoe dit zal worden vertaald op nationaal niveau.

Naast bovengenoemde opdrachten van Eurocoördinatie, werd de rol van het Eurocoördinatie-team verder versterkt, evenals de samenwerking met andere instellingen zoals de OISZ en andere FOD’s zoals FOD WASO, gezien de banden tussen hun bevoegdheden en die van de FOD Sociale Zekerheid.

Dit willen we bereiken door niet alleen te focussen op de dagdagelijkse taken van Eurocoördinatie, maar ook rekening te houden met strategische kwesties en vragen die aan het licht kunnen komen in het kader van deze opdrachten. Daarbij kan het niet alleen gaan om het identificeren en het in kaart brengen van de noodzakelijke wetswijzigingen, maar ook, naar aanleiding van dossiers met een sociaalzekerheidsaspect, het analyseren van de gevolgen ervan voor de werking van onze FOD en de OISZ op het gebied van sociale bescherming. Als voorbeeld kunnen we de omzetting van de richtlijn over platformwerk en de richtlijnen over de ‘Europese gehandicaptenkaart’ noemen. Daarnaast menen we dat er een nood is aan een algemene beleidsmatige opvolging van relevante Europese aangelegenheden binnen het sociale zekerheidsdomein. In dit licht, menen we dat het belangrijk is om in het kader van de Eurocoördinatie de samenwerking tussen de verschillende departementen binnen onze FOD, alsook de samenwerking met de OISZ, verder te versterken.

Raad van Europa

In 2024 slaagde de Raad van Europa erin zijn actie op het gebied van sociale rechten te versterken door meerdere sleutelbijeenkomsten te organiseren, belangrijke hervormingen van het Europees Sociaal Handvest goed te keuren en constructieve dialogen tussen lidstaten te bevorderen om beter in te spelen op de huidige sociale uitdagingen. De hervormingen rond sociale rechten, de modernisering van de Europese Code voor Sociale Zekerheid en de bevordering van educatie over sociale rechten blijven centraal staan in zijn inspanningen om een rechtvaardigere en eerlijkere toekomst voor Europese burgers te bouwen.

Rapportage UNCRPD  

Het VN-comité voor de rechten van personen met een handicap doet aanbevelingen aan België

Constructieve dialoog in Genève  

Op 22 augustus 2024 stelde België zijn periodiek verslag voor over de implementatie van het Verdrag aan het CRPD-comité in Genève. Tijdens deze “constructieve dialoog” ondervroegen de onafhankelijke experts van het comité de Belgische overheden over de uitvoering van de verschillende artikels van het Verdrag. De FOD Sociale Zekerheid coördineerde mee de voorbereidingen van deze rapportage samen met de FOD Buitenlandse Zaken. Medewerkers van de FOD Sociale Zekerheid waren ook aanwezig in Genève om de antwoorden van de Belgische delegatie te coördineren en de vragen van het comité te beantwoorden over de eigen bevoegdheden. Je kan de volledige constructieve dialoog hier bekijken: de ochtendsessie en de namiddagsessie.

Op basis van deze dialoog publiceerde het CRPD-comité een reeks aanbevelingen aan België om de rechten van personen met een handicap in ons land te respecteren en te bevorderen.

Het Comité vraagt ons land om prioritair werk te maken van de bescherming van de handelingsbekwaamheid, het terugdringen van gedwongen internering, en de de-institutionalisering en bevorderen van het zelfstandig leven voor personen met een handicap. Daarnaast zijn er concrete aanbevelingen voor zo goed als elk artikel van het verdrag. Zo plaatst het comité de strijd tegen armoede bij personen met een handicap en de bevordering van de toegang tot werk opnieuw hoog op de agenda, twee domeinen waarop onze FOD actief werkt. België kreeg ook lof voor een aantal belangrijke stappen die de laatste jaren gezet werden, zoals de opname van het recht op inclusie in artikel 22ter van de Grondwet, het Federaal Actieplan Handicap 2021-2024, de Interfederale Strategie Handicap 2022-2030, en de herlancering van de Interministeriële Conferentie Handicap. 

Ontdek alle aanbevelingen

Deze aanbevelingen komen op een opportuun moment: aan het begin van een nieuwe politieke cyclus. De maatregelen die worden aanbevolen door de internationale experts kunnen mee opgenomen worden door de nieuwe regeringen ter bevordering van de inclusie van personen met een handicap. 

In opvolging van deze constructieve dialoog heeft de FOD Sociale Zekerheid een consultatieworkshop georganiseerd rond de aanbevelingen van het CRPD-comité en de aandachtspunten van organisaties voor personen met een handicap.

Het project « PRETS » (Protections et Risques socio-écologiques en TransitionS) werd uitgevoerd door de FOD Sociale Zekerheid in samenwerking met de UCLouvain, de ULB en Eloi Laurent (Sciences Po Paris). Dit project onderzoekt de veerkracht van onze samenleving ten opzichte van de risico’s die samenhangen met klimaatverandering en de ecologische transitie, evenals de rol van de sociale bescherming in dit kader. De klimaatsprojecties van het KMI voorspellen nattere winters, een toename van hittegolven en droogtes, wat een aanpassing van het socialezekerheidsstelsel vereist.

Dit project onderzoekt, in samenwerking met andere FOD’s, POD’s en het netwerk van de OISZ, potentiële oplossingen om op deze risico’s in te spelen. De resultaten werden gepresenteerd tijdens een seminarie op 26 november, waar nationale en internationale partners, waaronder de IAO en de Europese Commissie, aanwezig waren. Het doel was concrete voorbeelden te delen en de socio-ecologische risico’s in verband met klimaatimpact en de milieutransitie te bespreken.

De academische partners identificeerden twee grote risicotypes:

• Socio-technische transitierisico’s, veroorzaakt door de overgang naar duurzame systemen.
• Biophysische transformatierisico’s, zoals klimaatschokken en langzame veranderingen (bv. zeespiegelstijging).

Olivier De Schutter, speciaal rapporteur van de Verenigde Naties over extreme armoede, benadrukte het belang van het versterken van de sociale bescherming als preventiemechanisme en stelde voor een nieuwe tak van de sociale zekerheid op te richten die specifiek gericht is op socio-ecologische risico’s. Shahra Razavi, van de IAO, presenteerde het World Social Protection Report 2024-2026, waarin de cruciale rol van sociale bescherming ten aanzien van klimaatrisico’s wordt benadrukt.

De namiddag was gewijd aan politieke oplossingen om deze risico’s te verminderen en de veerkracht van de sociale beschermingssystemen te waarborgen. Philippe Pochet, professor aan de UCLouvain, benadrukte de noodzaak van een observatorium voor socio-ecologische risico’s en de anticipatie van verschillende scenario’s.

Peter Samyn, voorzitter van de FOD Sociale Zekerheid, sloot het seminarie af door te benadrukken dat onze sociale beschermingssystemen moeten bijdragen aan een eerlijke en doeltreffende transitie. Hij benadrukte dat samenwerking tussen de verschillende administraties essentieel is om toekomstige beleidsmaatregelen voor te bereiden. De resultaten van het seminarie zullen de lopende studie van het academische consortium verrijken.

Internationale samenwerking

In het afgelopen jaar heeft de FOD Sociale Zekerheid talrijke internationale initiatieven en uitwisselingen opgezet, wat haar inzet voor het delen van expertise en internationale samenwerking op het gebied van sociale zekerheid onderstreept. Twee opvallende gebeurtenissen illustreren deze dynamiek:

Uitwisseling met een Chinese delegatie over de sociale bescherming van atypische werknemers

Op initiatief van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) en de Europese Commissie (DG Werkgelegenheid) ontving de FOD Sociale Zekerheid een delegatie van het Chinese ministerie van Human Resources en Sociale Zaken.

Het voornaamste doel van dit bezoek was een uitwisseling over de toegang van platformwerkers tot werkloosheids- en pensioenuitkeringen. Daarbij werd de nadruk gelegd op het belang van internationale samenwerking en de instrumenten van de IAO om socialezekerheidsstelsels aan te passen aan de veranderende arbeidsmarkt en hun veerkracht te versterken tegen systemische crises.

Ontmoeting met de Colombiaanse federatie FEDECAJAS over sociale bescherming

De FOD ontving een delegatie van de Nationale Federatie van Gezinscompensatiekassen (FEDECAJAS) uit Colombia, een centrale speler in de sociale bescherming van het land. Deze compensatiekassen, die het hele Colombiaanse grondgebied bestrijken, spelen een sleutelrol bij de toekenning van sociale uitkeringen, toegang tot gezondheidszorg, huisvestingshulp en beroepsopleiding.

Het doel van dit bezoek was een uitwisseling over het Belgische gezondheidszorg- en pensioenstelsel.

Bilaterale socialezekerheidsverdragen tussen België en derde landen

De FOD Sociale Zekerheid is verantwoordelijk voor het onderhandelen, afsluiten en interpreteren van bilaterale socialezekerheidsverdragen tussen België en derde landen. Daarnaast waakt de FOD over de correcte toepassing van deze verdragen, die ervoor zorgen dat de socialezekerheidsrechten van mobiele burgers tussen België en andere landen gewaarborgd en beschermd blijven.

In 2024 werd het nieuwe verdrag tussen België en Québec goedgekeurd door het Belgisch Parlement en werd de administratieve regeling voor de uitvoeringsmodaliteiten ondertekend.

De tweede onderhandelingsronde voor een verdrag met Peru vond online plaats en werd afgerond.

Daarnaast hebben we het contact met de Thaise autoriteiten onderhouden met het oog op een mogelijk verdrag, ondanks de politieke veranderingen in het land. Dit was mogelijk dankzij onze efficiënte samenwerking met de Belgische ambassade ter plaatse.

Partnerschap tussen de FOD Sociale Zekerheid, het netwerk van OISZ en de École nationale supérieure de sécurité sociale (“EN3S”)

In 2024 werd een nieuw partnerschap opgezet voor onze FOD Sociale Zekerheid. Dit partnerschap, afgesloten met de Franse École nationale supérieure de sécurité sociale, verbindt de FOD Sociale Zekerheid met zes openbare instellingen van sociale zekerheid (RIZIV, RSVZ, HZIV, KSZ, FPD en RVA). Het biedt een belangrijke opportuniteit voor het volledige Belgische netwerk van sociale zekerheid en zal gezamenlijke acties mogelijk maken op het gebied van sociaal beschermingsbeleid, beheer en opleiding van actoren binnen onze instellingen voor sociale zekerheid.

Dit samenwerkingsverband is gericht op pedagogische samenwerking, expertise-uitwisseling en het versterken van de samenwerking rond sociaal beleid. Het doel is om de ervaringen en vergelijkende analyses van beide socialezekerheidssystemen beter op elkaar af te stemmen en te benutten.

Op 8 juli 2024 vond in Parijs een formele bijeenkomst plaats met vertegenwoordigers van alle betrokken partijen. Deze bijeenkomst diende als lanceerplatform voor de uitvoering van het partnerschap. Jaarlijks zal een actieplan worden opgesteld door een stuurgroep die ook instaat voor de opvolging en implementatie ervan. De stuurgroep bestaat uit vier leden: Voor België: Peter Samyn (voorzitter van het directiecomité van de FOD Sociale Zekerheid) en Jean-Marc Vandenbergh (administrateur-generaal van de RVA). Voor de EN3S: Dominique Libault (huidig voorzitter van de Hoge Raad voor de Financiering van de Sociale Bescherming en directeur van de EN3S) en Arnaud Emeriau (directeur internationale relaties). Tijdens de constructieve discussies werd het eerste actieplan opgesteld voor de periode 2024-2025. Dit plan omvat:

• Uitwisseling van sprekers en experten binnen initiële, permanente en internationale opleidingsprogramma’s.
• Organisatie van een seminarie op 18 december 2025.
• Gezamenlijke opleidingen voor professionals uit beide landen.
• Erkenning en publicatie van onderzoek binnen gemeenschappelijke domeinen van sociaal beleid (zoals ecologische transitie en artificiële intelligentie).
• Uitwisseling van stagiairs tussen Belgische en Franse instellingen.

Sociale bescherming als sociale én economische investering

Het thema ‘sociale investering’ was één van de speerpunten van het Belgisch Voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie.  Waar sociale uitgaven veelal louter als kosten worden aanzien wou het Voorzitterschap benadrukken dat sociale uitgaven ook een economische ‘return’ hebben.  Deze economische return zou ook in rekening moeten worden gebracht in het kader van het nieuwe economisch bestuur en de begrotingsregels die hieronder vallen.  

Zoals in veel landen tijdens de grote crises van de afgelopen jaren, heeft ook in België het sociale beleid een belangrijke rol gespeeld bij het beschermen van de levensstandaard en de economische veerkracht. De regelingen voor tijdelijke werkloosheid voor werknemers en het overbruggingsrecht voor zelfstandigen stabiliseerden de sociale en economische situatie tijdens de pandemie en zorgden voor een snel herstel. Ook activerende maatregelen zoals her- en bijscholingsprogramma’s en faciliteiten voor kinderopvang, waar nodig in combinatie met adequate inkomensondersteuning zijn voorbeelden van maatregelen met een investeringskarakter. 

Economisch onderzoek toont aan dat dergelijke maatregelen aanzienlijke economische opbrengsten hebben via o.a. werk, consumptie en menselijk kapitaal.  Het Belgisch Voorzitterschap heeft rond dit thema een gezamenlijke Raadvergadering georganiseerd tussen enerzijds de Ministers van Werk en Sociale Zaken en anderzijds de Ministers van Economie en Financiën die voorbereid werd door een Informele Werkgroep rond sociale investeringen en waarin nauw werd samengewerkt met het voorgaande Spaanse EU-Voorzitterschap.

 Het beoordelen van de impact van deze opbrengsten is echter geen gemakkelijke opgave. Om de opbrengsten van sociale investeringen zichtbaar te maken, zijn gedegen methoden en gedetailleerde data essentieel. In de conclusies van de EU Raad van Ministers van Werk en Sociale Zaken, die het werk rond dit thema afsloten, werd daarom aan de Europese Commissie gevraagd om een ‘Knowledge Hub’ te creëren die als platform kan dienen om ervaringen en kennis rond methoden en toegang tot data te delen tussen de EU-lidstaten.  Het vorm geven van deze ‘Knowledge Hub’ is werk voor de komende jaren, waarbij we via de DG Analyse en Monitoring als FOD Sociale Zekerheid een voortrekkersrol willen blijven spelen.

In dit opzicht is het interessant om te zien dat, net als in België, ook andere landen steeds vaker gebruikmaken van distributionele impactbeoordelingen, experimentele benaderingen en kosten-batenmethoden om de effecten van sociaal beleid te evalueren. We hopen en stellen zelfs voor dat de OESO in de komende jaren bijdraagt ​​aan de verdere ontwikkeling van deze benaderingen en initiatieven opzet om ‘best practices’ over gegevens en methoden te identificeren en uit te wisselen.

Statistieken Sociale Bescherming 2022 in een internationaal kader: de nasleep van de Covidcrisis

De dienst ‘Financiering en Begroting’ van DG A&M speelt een belangrijke rol in het verstrekken van statistieken met betrekking tot sociale zekerheid, sociale bescherming en gezondheid aan de internationale instellingen, in de eerste plaats aan Eurostat.  Deze cijfers worden in toenemende mate door de EU-Commissie gebruikt in haar beslissingsprocessen en werkgroepen.

2022 is een bijzonder jaar geweest, waarin het aanvoelen van velen was dat de zwaarste gevolgen en uitdagingen voor onze systemen van sociale bescherming naar aanleiding van de Covidcrisis achter de rug lagen.  Anderzijds heeft de oorlog in Oekraïne aanleiding gegeven tot een nieuwe energiecrisis (het was al van de jaren 70 van vorige eeuw geleden), met een hoge piek aan inflatie in haar kielzog.

De statistieken die wij publiceren via de website, zijn ook ter beschikking in overeenstemming met de zgn. ‘Open Data’ richtlijn van de Commissie.  Als ‘most valuable dataset’ werden de gezondheidsrekeningen als eerste gevat door de uitvoering van deze richtlijn.  De FOD besliste echter om ook de Sespros-data volgens de eisen van deze richtlijn ter beschikking te stellen.

Gezondheidsuitgaven

In 2022 bedroeg de geraamde waarde van de finale consumptie van goederen en diensten voor gezondheids- en langdurige zorg 59,6 miljard EUR, een stijging met 6.3% tegenover 2021. 

In termen van het aandeel in het BBP stemt dit overeen met 10,8%, wat weliswaar een daling betekent ten opzichte van 2020 (11,3%) en 2021 (11,1%), wat echter de jaren waren waarin de Covidcrisis ons gezondheidssysteem zwaar belastte. 

De sterkste schommelingen doen zich daarbij niet onverwacht voor in de overheidsuitgaven, die in 2022 geraamd worden om 8,1% van het BBP, ten opzichte van 8,8 en 8.5% van het BBP in de voorgaande jaren.

Het grootste aandeel in de uitgaven blijven opgeslorpt worden door de ziekenhuiszorg, met 39% van de totale geraamde uitgaven, wat weliswaar een daling betekent t.o.v. de voorgaande jaren, waarin dit aandeel opliep tot 41 en 39,3%.

Meer info:

• Gezondheidsrekeningen
• In de online reeks Cijfers in de Kijker publiceren we regelmatig thematische nieuwsberichten die specifieke cijfers duiden en kaderen.

Datagedreven beleidsvorming: naar een effectieve en wetenschappelijk onderbouwde sociale bescherming.

De toenemende complexiteit van maatschappelijke uitdagingen vraagt om beleid dat wordt onderbouwd met hoogwaardige indicatoren, diepgaande analyses en wetenschappelijk gefundeerde inzichten. Dit vereist een voortdurende professionalisering van beleidsvoorbereiding en -evaluatie, evenals een nauwere samenwerking met de academische wereld en andere kennisinstellingen om expertise sneller en effectiever om te zetten in praktijkgerichte beleidsmaatregelen.

In deze context heeft de FOD Sociale Zekerheid, in nauwe samenwerking met haar partners binnen het netwerk van de sociale zekerheid, het afgelopen jaar verder geïnvesteerd in de productie van betrouwbare statistieken, de monitoring van de doeltreffendheid van de sociale bescherming en de versterking van expertise op het gebied van beleidsimpactanalyses.

Een onderbouwde beleidsvoorbereiding, -uitvoering en -evaluatie vereist bovendien toegang tot actuele, kwalitatieve data. Zorgvuldig geanonimiseerde of gepseudonimiseerde administratieve gegevens vormen daarbij een cruciale informatiebron voor zowel overheidsexperten als externe onderzoekers die bijdragen aan wetenschappelijk onderbouwd beleid.

Om data-uitwisseling binnen en tussen beleidsniveaus te optimaliseren, beslisten de ministers van de federale en gewestregeringen bevoegd voor werk tijdens de Interministeriële Conferentie (IMC) van 1 december 2023 om een overleg ‘Uitwisseling administratieve gegevens’ op te richten. Dit overleg bestaat uit een stuurgroep van leidende ambtenaren en een technische werkgroep (BelAccess) en heeft als opdracht een visienota met concrete aanbevelingen op te stellen. Deze nota zal worden voorgelegd aan de IMC Werk en zal de basis vormen voor een interfederale samenwerkingsovereenkomst over efficiënte en veilige data-uitwisseling.

Daarbij zal worden gefocust op de volgende taken:

• Het in kaart brengen van de al dan niet gestandaardiseerde behoeften op korte en middellange termijn van institutionele datagebruikers.
• Het bestendigen en optimaliseren van de gegevensstromen naar het DWH A&SB en het identificeren van mogelijke hiaten die mogelijk nieuwe gegevensstromen vergen vanuit nieuwe bronnen/instellingen om de behoefte aan nieuwe variabelen en indicatoren te realiseren.
• Het ontwikkelen van een visie, zowel op korte als op lange termijn, voortbouwend op de bestaande infrastructuur en kennis, rekening houdend met de evolutie van de behoeften beleidsvoorbereidend en -evaluerend onderzoek en monitoring en met internationale evoluties.
• Voorstellen te formuleren inzake de organisatie en de financiering van zowel het beheer als de wetenschappelijke ontwikkeling.

Het is ook in deze context dat de FOD Sociale Zekerheid en de FOD Werk een Kenniscel Administratieve Data hebben opgericht. Deze kenniscel ondersteunt het overleg ‘Uitwisseling administratieve gegevens’ en verzorgt er het secretariaat van. De kernopdracht van de kenniscel is echter het ondersteunen van federale en regionale overheidsinstellingen in de sector van de sociale bescherming bij het gebruik van administratieve data voor beleidsmonitoring, -voorbereiding en -evaluatie. Daarnaast zal de kenniscel bijdragen aan de verdere wetenschappelijke ontwikkeling en verbetering van administratieve gegevensbronnen, zodat beleid sterker gefundeerd en effectiever wordt.

Om de impact van beleidswijzigingen in de belastingen en sociale uitkeringen op voorhand te onderzoeken heeft de FOD Sociale Zekerheid het microsimulatiemodel BELMOD. De resultaten van het model geven een inzicht in het budgettaire effect en het effect op de inkomensverdeling of op armoede.

Het model en de daarbij behorende administratieve dataset werd in 2024 ingezet om het positieve effect van de verhoging van de bijstandsuitkeringen in de periode 2022-2024 op de armoedecijfers te simuleren.

BELMOD werd ook gebruikt om hervorming van de cumulregeling van de inkomensvervangende tegemoetkoming van 1 januari 2024 te evalueren. Voor een set van typegezinnen werd de impact van de hervorming op het gezinsinkomen berekend, zowel op korte als op langere termijn. Ook de terugverdieneffecten voor de overheid komen kort aan bod.

Het BELMOD team was in 2024 tevens aanwezig op de jaarlijkse Research Workshop van het Joint Research Center van de Europese Commissie. We presenteerden er de voordelen van het gebruik van administratieve gegevens voor impactanalyses, met een specifieke focus op armoedecijfers bij personen met een handicap.

In 2024-2025 genieten we van technische ondersteuning van de Europese Commissie voor de verdere ontwikkeling van het model. We werken eveneens samen met de Universiteit Antwerpen aan een ‘nowcastingmethode’. Met deze methode worden karakteristieken van onze dataset aangepast aan de evolutie van de arbeidsmarkt doorheen de volgende jaren. Samen met de ‘uprating’ die reeds geïmplementeerd is in het model, zal dit bijdragen tot nog meer valide resultaten voor de meer recente jaren.

Meer informatie: Belmod

Het verkleinen van de pensioenkloof tussen vrouwen en mannen: een Europese prioriteit tijdens het Belgisch voorzitterschap

Binnen de Europese Unie blijft de pensioenkloof tussen mannen en vrouwen groot. In 2022 ontvingen Europese vrouwen gemiddeld 26% minder pensioeninkomen dan Europese mannen. Met dit in het achterhoofd wou de Minister van Pensioenen in overleg met onze FOD deze problematiek onder de aandacht brengen tijdens het Belgische voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie. Op 8 februari 2024 werd hierover een conferentie georganiseerd.

Om de inhoud te ontwikkelen, deed de FOD een beroep op verschillende actoren. Op nationaal niveau konden we rekenen op de expertise van het IGVM, de FPD, de RSVZ en Sigedis. Een team van onderzoekers speelde ook een belangrijke ondersteunende rol tijdens de voorbereidingen. Op Europees niveau waren EIGE, EUROSTAT, AGE Platform, de Commissie, de sociale partners en instellingen die zich bezighouden met pensioenen betrokken. Er werden ook bilaterale contacten met de lidstaten gelegd.

Het brede scala aan standpunten dat werd verzameld, werd verwerkt in de conferentie. De FOD wilde vooral een multidisciplinaire aanpak en interactie tussen het Europese en het nationale niveau voorstellen. Sommige lidstaten kwamen hun goede praktijken presenteren. Het was ook een gelegenheid voor onze collega’s van FPD en RSVZ om de impact van de hervorming van het minimumpensioen op de pensioenkloof tussen mannen en vrouwen in België te presenteren. Een collega van Sigedis stelde de website PensionStat voor, die statistieken bevat over Belgische pensioenen (inclusief de pensioenkloof tussen mannen en vrouwen). Er waren ook een aantal debatten tussen experts en Europese spelers uit alle lagen van de bevolking.

De inhoud van de conferentie was opgebouwd rond twee hoofdthema’s: overheidsbeleid (nationaal en Europees) en monitoring. In dit verband stelde het Belgisch Voorzitterschap de volgende acties voor:

• Evalueren van de implementatie van de Richtlijn ‘Work-Life Balance’;
• De gendersegregatie op de arbeidsmarkt aanpakken en de toegang tot opvangdiensten verbeteren;
• Het belang benadrukken van het ontwerpen van pensioenstelsels om de pensioenkloof tussen mannen en vrouwen te bestrijden;
• De monitoring verbeteren door na te denken over de kwaliteit van de indicatoren, het gebruik van administratieve gegevens en een proactieve aanpak;
• Ervoor zorgen dat de monitoring en analyse van de genderkloof in de pensioenen een structureel onderdeel wordt van het ‘Pension Adequacy Report’ (PAR), een driejaarlijks gepubliceerd door het ‘Social Protection Committee’ (SPC) en de Europese Commissie.

De werkzaamheden voor, tijdens en na de conferentie hebben bijgedragen aan het succes van het project. Volgens externe deskundigen hebben de conferentie en de daarmee verband houdende werkzaamheden het profiel van deze kwestie op Europees niveau verhoogd. Hoewel het Belgische voorzitterschap niet het eerste was dat het onderwerp op tafel legde, heeft het wel geholpen om de positie van het thema op de Europese agenda te versterken.

De FOD Sociale Zekerheid publiceert regelmatig rapporten met een analyse van de evolutie van de sociale situatie en sociale bescherming in België. In de rapporten van de afgelopen jaren stellen we een daling vast van de bevolking die het risico loopt op armoede of sociale uitsluiting in België, ondanks de opeenvolgende economische schokken van de afgelopen jaren. Twee belangrijke factoren hierin zijn de geleidelijke daling van het aandeel mensen dat in een (quasi-)jobloos huishouden (QJH) leeft en van het totale armoederisico. Daarnaast speelt de verbeterde effectiviteit van de sociale transfers.

De verbeterde effectiviteit van de sociale transfers is ten dele het gevolg van de recente verhogingen van de minimumuitkeringen. In september 2024 maakte de FOD Sociale Zekerheid bekend dat de inkomensgarantie voor ouderen intussen verhoogd is tot de armoedegrens voor alleenstaanden.

Ondanks deze vooruitgang stellen we vast dat het armoederisico voor sommige groepen met traditioneel een hoog risico op armoede weliswaar is afgenomen, maar dat hun percentage nog steeds hoger is dan die van de totale bevolking. Ook het percentage personen dat in een (quasi-)jobloos huishouden leeft, ligt in België nog steeds boven het EU-gemiddelde en het niveau van onze buurlanden.

Analyse van de evolutie van de sociale situatie en sociale bescherming in België

De doelmatigheid van de sociale minima: de inkomensgarantie voor ouderen is verhoogd tot aan de armoedegrens voor alleenstaanden

Het Belgisch sociaal landschap rust op heel wat complexe en soms gevoelige juridische dossiers. Van wetgeving en persoonlijke dossiers tot analyseren hoe Europese regelgeving zich kan vertalen op Belgisch niveau. Het is maar een deel van het uitgebreide takenpakket van de DG Juridische Expertise.

Naast het zuiver legistieke werk (schrijven van de reglementering), ondersteunt de DG de bevoegde ministers en betrokken partners in de beleidsvoorbereiding en -uitvoering op juridisch en technisch vlak.

Een glimp uit het dagelijks reilen en zeilen

• Aantal opgestelde regelgeving: 147
• Berichten/ notities/ antwoorden via Piramid (kennisplatform voor zelfstandigen): 78
• Actuariële toelichtingen: 20
• Vragen over de interpretatie van de socialezekerheidswetgeving voor zelfstandigen: 320
• Geschillen: 109
• Ontwerpen van antwoorden op schriftelijke parlementaire vragen: 98
• Ontwerpen van antwoorden op mondelinge parlementaire vragen: 9
• Antwoorden op vragen van burgers: 642
• Administratieve dossiers: 176
• Commissie- en raadsvergaderingen (WITA uitgesloten): 60

FOD Sociale Zekerheid bekroond met het certificaat Baanbrekende Werkgever 2025

Met trots kondigen we aan dat onze FOD het certificaat van Baanbrekende Werkgever 2025 heeft behaald!

Organisaties die deze titel mogen dragen, verrichten innovatief werk en spannen zich in om een inclusieve werkomgeving te creëren.

Om dit traject succesvol te doorlopen, hebben de collega’s van de dienst HR en communicatie de handen in elkaar geslagen. Samen met een interne werkgroep namen we deel aan een maturiteitsonderzoek om onze sterktes en verbeterpunten te identificeren. We bepaalden onze uitdaging en stelden een actieplan op, gericht op het versterken van de betrokkenheid van onze medewerkers bij de missie van de FOD.

Baanbrekende werkgever is ook een lerend netwerk. Daarom volgden verschillende collega’s ook sessies waarbij ze leerden van goede praktijken uit andere organisaties en ook hun eigen ervaringen deelden. Denk maar aan thema’s als “employer branding”, “klimaatbewuste werkgever”, “positieve welzijnscultuur”, “verbondenheid”, “talentontwikkeling” en “diversiteit en inclusie”.

Wat maakt van de FOD Sociale Zekerheid een Baanbrekende Werkgever?

De draaiende motor achter onze werking, dat zijn onze medewerkers. Dankzij hun baanbrekend werk van de afgelopen jaren, mogen we het komende jaar dit certificaat uitdragen.

Kortom een plek waar iedereen zich goed voelt en baanbrekend werk verricht voor u, de burger.

FOD Sociale zekerheid: Baanbrekende Werkgever ’25

Dat Tikkeltje Extra: 4% van onze medewerkers heeft zelf een handicap

In 2024 streefde de FOD Sociale Zekerheid haar doelstelling na om een voorbeeldige werkgever te zijn voor personen met een handicap.

Artikel 3 van het Koninklijk Besluit van 6 oktober 2005 betreffende het inschakelen van personen met een handicap en redelijke aanpassingen in selectieprocedures verplicht elke overheidsdienst om minstens 3% van zijn personeelsbestand met een handicap tewerk te stellen.

De Commissie voor de Inclusie van Personen met een Handicap (CIPH) is een controlerend orgaan van de federale overheid. Concreet zien zij erop toe dat de 3%-doelstelling voor de tewerkstelling van personen met een handicap binnen de federale organisaties wordt nageleefd. Op dit moment werkt de CIPH een evaluatieverslag uit voor 2024. Het ziet ernaar uit dat onze FOD de 3% tewerkstelling van personen met een handicap heeft behaald in 2024. Een mijlpaal in het inclusieve beleid dat we dagelijks proberen uit te dragen.

Binnen onze organisatie bedroeg dit tewerkstellingspercentage 1,65% in 2022, 3,39% in 2023 en naar alle verwachtingen meer dan 4% in 2024. Deze voortdurende stijging is te danken aan structurele initiatieven om een inclusieve organisatiecultuur te bevorderen. De aanpak is onderverdeeld in drie hoofdgebieden: aanwerving, onthaal en de begeleiding op de werkvloer van personen met een handicap en hun dienst.

Aanwerving

De vacatures zijn op een inclusieve manier opgesteld, waarin de sollicitaties van personen met een handicap worden aangemoedigd. De selectietesten werden aangepast aan hun specifieke behoeften.

De campagne “Een tikkeltje extra” bleef het belang van het talent van personen met een handicap onder de aandacht brengen, wat resulteerde in een aanzienlijke stijging van het aantal sollicitaties: in 2021 hadden we 21 sollicitaties ontvangen terwijl dit aantal in 2022, na de lancering van de campagne, steeg tot 71 sollicitaties. In 2024 is dit aantal gestegen tot 76 sollicitanten.

We hebben onze zichtbaarheid vergroot door samen te werken met gespecialiseerde organisaties (DiversiCom, Brailleliga, Emino), wat de verspreiding van onze vacatures en de aanpassing van onze wervingsprocessen heeft verbeterd.

Om sollicitatiegesprekken toegankelijker te maken, zijn er alternatieven zoals videoconferenties voor kandidaten die zich moeilijk kunnen verplaatsen, zodat een eerlijke beoordeling gegarandeerd is.

Ontvangst

In 2024 introduceerde onze organisatie een ontvangstprocedure voor nieuwe werknemers met een handicap. Voordat ze aan de slag gaan, melden ze hun accommodatiebehoeften via hun werkenvoor.be-account. Deze informatie wordt doorgegeven aan HR, die de relevante eenheden erbij betrekt: de preventieadviseur, de dienst welzijn, de inclusiecoördinator en de onthaaldienst. De inclusiecoördinator neemt contact op met de werknemer om zijn of haar behoeften beter te begrijpen en stelt indien nodig een gesprek voor.

Begeleiding op de werkvloer

Nieuwe personen met een handicap aanwerven is een belangrijke doelstelling, maar hun professionele ontwikkeling en engagement op lange termijn zijn even essentieel. Om dit te bereiken, hanteren we een globale aanpak die zich niet enkel beperkt tot de aangeworven persoon, maar zich ook uitstrekt tot de betrokken afdelingen die passende ondersteuning krijgen wanneer ze moeilijkheden ondervinden. Dialoog speelt een centrale rol in deze aanpak, zodat specifieke behoeften kunnen worden geïdentificeerd en effectieve oplossingen kunnen worden voorgesteld.

Conclusie

De FOD Sociale Zekerheid wil een voorbeeldige werkgever zijn op het vlak van inclusie van personen met een handicap. Dit engagement blijkt niet alleen uit structurele initiatieven die een inclusieve organisatiecultuur bevorderen, maar ook uit de toepassing van het principe “Niets over ons zonder ons”. Dit principe, dat zijn oorsprong vindt in de politieke tradities van Centraal-Europa en is overgenomen door de gemeenschap van personen met een handicap, stelt dat er geen beleid mag worden bepaald zonder de volledige en directe deelname van de leden van de betreffende groep.

Door een inclusiecoördinator aan te stellen, die zelf een persoon met een handicap is, belichaamt onze organisatie dit principe. We zorgen ervoor dat beslissingen en het beleid met betrekking tot toegankelijkheid en inclusiviteit worden ontwikkeld met de actieve deelname van de betrokkenen. Deze aanpak garandeert een directe vertegenwoordiging en versterkt ons streven naar duurzame inclusie binnen de organisatie.

Efficiënter en inclusiever: het regionale centrum van Hasselt ondergaat aanzienlijke veranderingen

In 2024 heeft de dienst Facility, samen met de Regie der Gebouwen, aanzienlijke verbeteringen doorgevoerd in het centrum voor de erkenning van de handicap in Hasselt. Eén van de belangrijkste verwezenlijkingen was de toevoeging van een extra back-office verdieping. Deze uitbreiding biedt niet alleen meer werkruimte, maar draagt ook bij aan een efficiëntere werkomgeving voor onze medewerkers van het team Limburg.

Daarnaast werd ook de toegankelijkheid van het gebouw verder geoptimaliseerd. Op basis van een studie van Inter Vlaanderen hebben we verschillende problemen inzake toegankelijkheid in onze centra weggewerkt. Deze aanpassingen zorgen ervoor dat onze gebouwen steeds toegankelijker worden voor elke bezoeker en medewerker, ongeacht welke beperking deze personen zou hebben. Dit jaar werden de belangrijkste aanpassingen in ons regionale centrum Hasselt uitgevoerd:

• Vernieuwde bewegwijzering: De bewegwijzering en bestickering in het gebouw zijn vernieuwd. Op deze manier komen we tegemoet aan personen met een visuele beperking, die zich nu beter kunnen navigeren doorheen het gebouw. Een volgende stap is het aanbrengen van tactiele belijningen buiten het gebouw en zo deze nieuwe bewegwijzering finaliseren.
• Nieuwe leuning: Langs de buitentrappen en het hellend vlak is een nieuwe leuning met dubbele hoogte geplaatst.
• Geoptimaliseerde parkeervoorzieningen: De parkeervoorzieningen zijn verbeterd door het voorzien van een verharde ondergrond en duidelijke belijningen.

We hopen om in 2025 de plaatsing van een hefplatform aan de buitentrappen gerealiseerd te zien, een dossier dat op dit moment in handen ligt van de Regie der Gebouwen. Daarmee zou in Hasselt de laatste belangrijke fysieke drempel worden weggenomen.

Onze ICT-afdeling zet een stevige digitale stap vooruit: Efficiëntie, veiligheid en gebruikersvriendelijkheid staan voorop

Onze ICT-afdeling heeft in 2024 enkele cruciale projecten succesvol afgerond, waarmee we de efficiëntie, beveiliging en gebruiksvriendelijkheid van onze systemen aanzienlijk hebben verbeterd. Hieronder lichten we enkele van de meest impactvolle realisaties toe.

Migratie van het verouderde mainframe

Eén van de belangrijkste projecten was de migratie van ons verouderde mainframe naar een nieuw platform. Dankzij deze overgang blijven de rechten en diensten voor personen met een handicap gegarandeerd, waaronder tegemoetkomingen, parkeerkaarten en het European Disability Card (EDC)-systeem. Bovendien zorgt deze migratie ervoor dat de toegang tot platforms zoals My Handicap en Medice vlot blijft verlopen.

Overstap naar het Belnet-netwerk

Om een veiliger en efficiënter netwerkbeheer te garanderen, hebben we onze netwerkconnecties tussen de regionale kantoren en Finto gemigreerd naar het Belnet-netwerk. We hebben van deze gelegenheid gebruik gemaakt om al het verkeer tussen deze locaties via een firewall te leiden, wat de beveiliging van ons netwerkverkeer aanzienlijk heeft verbeterd.

Modernisering van het contactcenter en communicatieplatform

Het federale UCCaaS-contract werd in 2024 vervangen door een nieuw contract, wat resulteerde in twee belangrijke migraties:

• De overstap van Genesys On-Premise naar het modernere Genesys Cloud contactcenterplatform werd gerealiseerd. Dit garandeert dat we ook in de toekomst efficiënte en toegankelijke ondersteuning kunnen bieden aan personen met een handicap.
• De migratie van Microsoft Skype naar Microsoft Teams, wat een aanzienlijke verbetering oplevert voor onze interne en externe communicatie. Teams biedt een geïntegreerd platform voor voice, chat, video en data, waardoor samenwerking en productiviteit sterk zijn toegenomen.

Migratie naar Exchange in de cloud

Een andere belangrijke modernisering is de overstap van onze on-premise Exchange-omgeving naar Exchange in de cloud. Dit levert direct zichtbare voordelen op, zoals extra opslagruimte voor elke medewerker en een verbeterde integratie met het Office 365-platform. Hierdoor worden nieuwe evoluties en samenwerkingsmogelijkheden mogelijk gemaakt.

Versterking van security en continuïteit via migratie naar Smals

Om de veiligheid en continuïteit van ons serverpark te waarborgen, zijn we gestart met een migratie naar het datacenter van Smals. Smals neemt een groot deel van de vernieuwings- en beheertaken op zich, waardoor wij ons zullen kunnen focussen op kernactiviteiten. Daarnaast implementeren we microsegmentatie, een beveiligingsmaatregel die de toegang tussen servers beperkt tot het strikt noodzakelijke en zo het risico op cyberaanvallen vermindert.

Voorbereiding op NIS2-wetgeving

Als federale overheidsdienst zijn we onderhevig aan de strenge NIS2-wetgeving, die zware eisen stelt op het gebied van cybersecurity. In 2024 hebben we hard gewerkt aan de implementatie van deze regelgeving. Dit omvatte onder andere de ontwikkeling van een aangepaste organisatiestructuur (RACI), de opzet van diverse security policies, de optimalisatie van ons incidentmanagementproces, sensibiliseringscampagnes, penetratietests en de implementatie van een SMS-emergencytool.

Dankzij deze realisaties hebben we niet alleen onze operationele efficiëntie verbeterd, maar ook de beveiliging en stabiliteit van onze IT-omgeving versterkt. We blijven ons inzetten voor verdere innovatie en optimalisatie om zo onze dienstverlening voortdurend te verbeteren.

Ons succesverhaal in factuurbeheer: het aanbieden van een kwaliteitsvolle dienstverlening

De stafdienst van Budget en Begroting heeft het afgelopen jaar niet stilgezeten: in 2024 werd 99,24% van onze facturen tijdig betaald, een bijzonder hoog percentage. Deze opmerkelijke prestatie benadrukt de efficiëntie van de processen dat deze dienst heeft doorgevoerd en hoe ze ons uniek maken binnen dit vakgebied. Deze hoge score is mogelijk dankzij een combinatie van factoren, variërend van een geoptimaliseerde interne organisatie tot de integratie van digitale technologieën binnen ons factuurbeheer.

Allereerst is het essentieel om te begrijpen dat achter dit cijfer een gestructureerde organisatie en een toegewijd team, dat elke fase van het betalingsproces nauwgezet opvolgt, schuilgaan. Regelmatige controles, vlotte communicatie tussen de verschillende teams en een goede samenwerking met de betrokken afdelingen zijn belangrijke elementen. Als openbare dienst willen we een betrouwbare partner zijn voor ons netwerk. Het respecteren van betalingstermijnen is niet alleen een garantie voor betrouwbaarheid, maar versterkt ook dit streven naar kwaliteitsvolle en professionele relaties met onze partners.

Tegelijkertijd heeft de digitalisering een grote rol gespeeld in dit succes. In 2024 werden 99% van de facturen in digitaal formaat doorgestuurd, waardoor het risico op verlies of fouten drastisch werd verminderd. Van deze 99% was 13,28% afkomstig van het elektronische facturatiesysteem dat is opgezet door de FOD BOSA, waardoor facturen rechtstreeks in het boekhoudsysteem kunnen worden geïntegreerd. Deze ontwikkeling werd mogelijk gemaakt door onze leveranciers aan te schrijven en hen aan te moedigen om over te stappen op elektronische facturatie. Door hen bewust te maken van de voordelen van papierloos factureren, konden we hun overgang naar een sneller en veiliger betaalsysteem vergemakkelijken en tegelijkertijd de verwerkingstijden verkorten.

Snelheid mag echter niet de kwaliteit overschaduwen. Zelfs als facturen snel worden verwerkt, is het van cruciaal belang om de kwaliteit van de diensten van onze partners te waarborgen. Daarom blijft de dienst budget in contact met de verschillende afdelingen en controleren ze systematisch de conformiteit van de geleverde diensten voordat ze overgaan tot betaling. Op deze manier kunnen snelheid en kwaliteit hand in hand gaan: er kan zowel een snelle betaling als een kwaliteitsvolle dienstverlening gegarandeerd worden.

Kortom, dit snelle betalingstempo en de digitalisering van facturen zijn belangrijke troeven voor onze openbare dienst, die ons niet alleen in staat stellen om afspraken na te komen, maar ook om het vertrouwen met onze partners te versterken. Deze aanpak, die een efficiënte interne organisatie, proactieve communicatie met onze leveranciers en technologie combineert, maakt van de FOD Sociale Zekerheid een unieke en betrouwbare speler in de toekomst van factuurbeheer.

Inclusie in actie: bouwen aan een respectvolle werkplek

Als federale overheidsdienst willen we een voorbeeldrol opnemen op vlak van inclusief samenwerken met elkaar. We zijn overtuigd dat een diversiteit aan invalshoeken en meningen verrijkend is en bijdraagt tot een betere dienstverlening aan onze gebruikers.

Om hier nog verder in te kunnen groeien, organiseerden we in 2024 we een mini-traject “duurzaam en inclusief samenwerken” voor onze personeelsleden. Het traject bestond uit 2 workshops van elk een halve dag en werd gegeven door een inclusie, gender- en diversiteitsexpert. In totaal namen 237 collega’s deel aan dit minitraject.

Workshop 1 behandelde het thema “Onbewuste vooroordelen” (unconscious bias). Tijdens deze sessie verkenden de deelnemers het concept van ‘normdenken’ en kregen ze een spiegel voor. Ze leerden hoe ze onbewuste vooroordelen bij zichzelf kunnen herkennen en kregen tips om in te zetten zowel op persoonlijk als professioneel vlak.  Kortom, een kans om hun perspectief te verbreden, stereotypen uit te dagen en bij te dragen aan positieve verandering.

Workshop 2 stond in het teken van microagressies en werd speciaal georganiseerd op vraag van onze collega’s van de Directie-Generaal Personen met een handicap (DG HAN). Deze workshop werd in elk centrum voor de erkenning van personen met een handicap gegeven en zo werd het meteen ook een teambuildingsactiviteit.

Microagressies zijn die alledaagse bemerkingen die vaak onopgemerkt blijven, maar toch een diepgaande impact hebben. Of ze nu verbaal worden geuit, zich manifesteren in gedrag of zelfs zijn ingebed in onze omgeving, hun negatieve kracht is voelbaar voor minderheidsgroepen. In de workshop gingen de deelnemers samen met de facilitator de subtiele maar krachtige vormen van discriminatie en onbewuste vooroordelen onderzoeken. Ze gingen aan de slag met concrete casussen en persoonlijke getuigenissen. Op die manier konden de deelnemers hun bewustzijn vergroten en zelf actief bijdragen aan een inclusieve organisatie en een open feedbackcultuur waarin respect en gelijkwaardigheid voorop staan.

Investeren in sterk leiderschap: een groeitraject ontwikkeld op maat voor ons middenmanagement

Onze FOD wil een wendbare en slagkrachtige organisatie zijn en hiervoor is sterk leiderschap nodig op alle niveaus. Het middenmanagement, dit zijn de leidinggevenden die rechtstreeks voor de leden van het directiecomité werken, vervult een cruciale rol. Onze FOD telt 26 middenmanagers verdeeld over de verschillende diensten heen. Om hen te ondersteunen en te begeleiden werd er een leiderschapstraject opgestart dat volledig werd ontwikkeld door onze eigen HR-afdeling (dienst talent).  

Dit traject werd opgebouwd rond 5 modules:

• Ik als leidinggevende in de FOD
• Mijn team aansturen en richting geven
• Mijn team bouwen
• Mijn team motiveren en ontwikkelen, doen groeien
• Mijn team meenemen in verandering en innovatie

Het directiecomité is ook nauw betrokken bij het leerproces van hun managers: ze geven input voor de opleidingssessies, ze gaan in debat met de managers over bepaalde leiderschapsthema’s, ze hebben één-op-één gesprekken waar de reflectieverslagen en het persoonlijk ontwikkelingsplan van de manager besproken worden.

Samenwerking en kennisdeling binnen de groep is een belangrijk principe binnen het leiderschapstraject. Dit gebeurt tijdens de intervisies waar de leidinggevenden beroep doen op de expertise en het advies van hun collega’s om bepaalde moeilijke situaties in hun dienst aan te pakken. Ook via de buddy werking stimuleren we dit, waarbij elke middenmanager is gekoppeld aan een andere middenmanager uit de groep. Ze kunnen bij elkaar terecht om te bespreken wat ze geleerd hebben of hoe ze situaties in hun dienst aanpakken.

Dit traject loopt sinds september 2023 en zal worden afgerond in december 2025. Naast het uitvoeren van hun huidige job als leidinggevende volgen onze middenmanagers ook dit leiderschapstraject. Het is een intensieve maar duurzame investering in onze leidinggevenden en zo ook in het toekomstig beleid van onze FOD.